‘Vrienden en buren zijn niet geschikt om voor je te zorgen’

In de participatiemaatschappij stimuleren politici dat we voor elkaar zorgen. Maar is het redelijk om dat van vrienden, buren en kennissen te verwachten? Hoe ver willen zij gaan in hun ondersteuning? Socioloog Conkova: ‘Zorgen voor een ander kan je vriendschap kapot maken.’

‘De belangrijkste conclusie van mijn onderzoek is dat niet-familie niet geschikt is voor praktische steun en zware lichamelijke zorg’, zegt socioloog Nina Conkova. Op 24 januari promoveerde ze aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. ‘Voor emotionele steun, zoals advies of als je je hart wil luchten, zijn vrienden heel geschikt. Ze kunnen ook helpen als je een baan zoekt. Bij noodgevallen of incidentele hulp zijn buren meestal de eerste die bijspringen. Maar daar stopt de hulp van niet-familie. Als je structureel hulp en zorg nodig hebt, moet je bij je familieleden zijn.’

Professionals niet zo belangrijk

Ook ontdekte Conkova dat professionals een te grote rol spelen in onze verwachtingen van ondersteuning. ‘Keer op keer bleek uit mijn data dat mensen in Europa allereerst naar hun familie gaan voor hulp, dan pas dan niet-familie en op de laatste plaats naar professional. Vrienden en buren springen bij als familie geen tijd (meer) heeft. Professionals komen er pas aan als familie én vrienden niet kunnen helpen door tijdgebrek of gebrek aan kennis. Als kinderen verder dan drie uur rijden van hun ouders wonen, vangen niet-familie en professionals de hulp op.

Mantelzorg is verwarrend begrip

Mantelzorg is een onduidelijk container begrip, vindt Conkova.  ‘Mantelzorg is alles en niks. Emotionele steun, praktische hulp en lichamelijke zorg. Terwijl uit mijn onderzoek blijkt dat dat voor de hulpgevers, dus de mantelzorgers, heel ander soortige vormen van hulp zijn. Je kan je buren best eens vragen voor een boodschap, en voor een ritje naar het ziekenhuis kan je een vriend vragen. Maar je vriend aan de andere kant van de stad gaat niet elke dag jouw brood kopen, laat staan je helpen met douchen. Dat vraag je wel aan je familie.’

Zorgrelatie is gevaarlijk voor vriendschap

Bovendien is intensieve mantelzorg  gevaarlijk voor het behoud van goede relaties. Conkova: ‘Intensieve zorg kan ervoor zorgen dat de relatie veranderd. Relaties met vrienden zijn vaak gebaseerd op gedeelde interesse, gelijkwaardigheid en vaak gelijke leeftijd. Er is geen juridische binding. Je kunt “makkelijk” van elkaar af. Het is belangrijk dat je vriendschap niet verandert in een zorg-relatie. Want dan heb je geen vriend meer, maar iemand die iets voor jou doet.’

Ook slecht voor ouder-kindrelatie

Hetzelfde geldt voor ouder-kindrelaties. ‘Ook bij familierelaties is een mantelzorgperiode meestal niet ten goede van de relatie. Er zijn zeker mensen bij wie de relatie sterker wordt, maar uit eerder onderzoek blijkt dat mantelzorgen de relatie vaker verslechterd dan verbetert. Het levert nu eenmaal veel spanning op.’

Nederland koploper mantelzorg

Ondanks het nogal negatieve plaatje dat Conkova schets over de verwachtingen van mantelzorg, is er ook nog een lichtpuntje: Nederlander doen veel meer voor vrienden, buren en kennissen dan andere Europeanen. ‘Dat komt denk ik doordat er hier goede regelingen zijn voor mantelzorgers, in de vorm van zorgverlof en flexibele werktijden. Wat dat betreft is Nederland een stap vóór de rest van Europa.’ Structurele ondersteuning van niet-familie gebeurt in Nederland veel door vrijwilligers. Dat is geen gekke oplossing, omdat het de vriendschappen en familierelaties niet onder druk zet.

 

Dit artikel is gepubliceerd op de website van het vakblad Zorg+Welzijn.nl. https://www.zorgwelzijn.nl/vrienden-en-buren-zijn-niet-geschikt-om-voor-je-te-zorgen/